Paul van Zwam begon er in de inleiding van deze cursus al mee: Hoe ontwikkel je nu een sterk team? Hoe werk je toe naar een hoge mate van betrokkenheid? Om bij antwoorden op die vragen te komen, moet je volgens hem gestructureerd nadenken over wat er bij teamontwikkeling komt kijken. In het volgende fragment vertelt Van Zwam over zijn visie op die teamontwikkeling, aan de hand van twintig jaar ervaring. Bekijk als inleiding op dit hoofdstuk nu onderstaand fragment.
Van Zwam heeft de kenmerken van sterke teams onderverdeeld in drie blokken:
Groen > verbindende kenmerken
Blauw > stabiliserende kenmerken
Oranje > verbeterende kenmerken
Beginsituatie
Van Zwam vindt dat de werkwijze begint met het analyseren van de beginsituatie. De eerste vraag die je stelt: wat zijn voor mij kenmerken van een sterk team? Op de kenmerken die je bepaalt, ga je je eigen startsituatie analyseren. Wat heb ik al en wat ontbreekt nog?
Vanaf nu gaan we de door Van Zwam genoemde kenmerken stap voor stap bij langs. We beginnen bij de groene, verbindende kenmerken.
Verbindende manier (groen)
Vragen ter verduidelijking:
- Wat is de ambitie is van de coach? Strookt de ambitie met de verwachting?
- Wat is de ambitie van de staf? En van de club?
- Kun (of moet) je onderscheid maken tussen de ambitie in het resultaat dat je wil bereiken en het beeld dat je wil creëren (wat wil je dat mensen zeggen over jouw team aan het eind van het seizoen?)
- Heeft de ploeg, als team, al een duidelijke ambitie?
Collectief sterk
Het is Van Zwams ervaring dat het maar voor weinig teams is weggelegd om aan het begin van het seizoen een heel duidelijk doel, een duidelijke ambitie te formuleren. Daarvoor zijn er eenvoudigweg nog teveel onzekerheden. Hij denkt wel dat het heel belangrijk is om een redelijk helder beeld te hebben van wat je als team wil zijn. Wat wil je uitstralen? Wat is het karakter van het team dat je voor ogen hebt? Maar het stellen van doelen, daar is geen standaard manier voor. Waar het wel om gaat is dat je op zoek moet naar iets dat je ploeg collectief sterk maakt. En volgens Van Zwam is dit iets dat je eigenlijk wekelijks moet onderzoeken.
Voordat je naar de test gaat, bekijk je nu eerst het fragment dat hoort bij doelen stellen.
‘Het eerste kenmerk gaat over ‘Doelen stellen’, iets dat in het voetbal zeker aan het begin van het seizoen normaal wordt gevonden. De meeste doelen die gesteld worden, hebben te maken met een eindresultaat in de competitie. Vijfde worden, het linkerrijtje halen, niet degraderen zijn daar voorbeelden van. Maar, en dát moet je je afvragen, is het op deze manier stellen van doelen eigenlijk wel zinvol? Wat draagt dat bij aan teamontwikkeling? Het is mijn ervaring dat het maar voor weinig teams is weggelegd om aan het begin van het seizoen een duidelijk doel, een duidelijke ambitie te formuleren. Daarvoor zijn er, zeker wat betreft het resultaat, eenvoudigweg nog teveel onzekerheden. Wel denk ik dat je procesdoelen kunt stellen, waarin je formuleert wat voor team je wilt zijn. Wat typeert ons? Wat willen we uitstralen? Hoe gaan we met elkaar om en welke normen en waarden hanteren wij? Dus met doelen stellen op zich is niks mis, want het geeft richting aan wat je wilt bereiken en het bundelt de energie. Doelen stellen je ook in staat om te evalueren: ben je beter geworden of niet? Maar ik denk dat je je vooral moet richten op de procesdoelen: dat je als trainer-coach steeds op zoek gaat naar iets wat je ploeg collectief sterk maakt, naar iets dat reëel is en naar iets dat je spelers bindt. En het kan best zo zijn dat je dat wekelijks weer opnieuw moet onderzoeken.’